در پاسخ این پرسش که اسم «قزاق» چه زمانی و چگونه پدید آمده ، جواب های بسیار متفاوتی داده
شده است . دیدگاه های مطرح شده در این خصوص را می توان سه گروه تقسیم نمود .
1- اسم «قزاق» در قرن 15 /م پدید آمده است .
2- کلمه ی «ووسون» (vusun یا Wusun ) که در منابع چینی آمده ، با انجام تغییرات آوایی به صورت
کلمه «قزاق» در آمده است .
3- در تاریخ سلسله ی «تان» کلمه ی «قزاق» به صورت «قاسا» و یا «هاسا» آمده است . ذکر این
نام در منابع تاریخی ، به دوره های بسیار کهن بر می گردد .
به اسم قزاق ، در زبان های چینی ، عربی، بیزانسی،روسی ، مغولی ، فارسی و ترکی – به سبب
ارتباط با قوم قزاق – بر می خوریم . بخاطر ویژگی های متفاوت این زبان ها ، اسم «قزاق» به
شکل های مختلف مثل «آسا» ، «کاس» ، «هاسا» ، «زای ساک» ، «کوسِک» ، «گاسوک» ،
«زاسک» در آمده است . (Mincan- 1994:19) محمد عوفی سیاح عرب ، در کتاب «گزینه ای از
حکایات و افسانه های هندی» - که در سال 1228 /م نگاشته ، آورده است که در میان «قارلوق»
هایی که درکوه های «آلتای» زندگی می کنند ، سه طایفه ی «چیگیل» و سه طایفه ی «قزاق»
نیز وجود دارند.
(Mincan) «قارلوق»ها در سال 766/م بر منطقه ی «یدی سو» دست یافته بودند.