گردشگری ورزشی Sport Tourism

گردشگری ورزشی، یکی از بخش های صنعت گردشگری می باشد که رشد فزاینده‌ای دارد.

ورزش یکی از فعالیت های مهم گردشگران در حین گردشگری بوده و  توریسم و مسافرت نیز با انواع مختلف ورزش همراه است.

گردشگر کسی است که برای مدت یک روز و نه بیش از یکسال به کشوری غیر از وطن یا محل سکونت خود، مسافرت کرده و هدف تجاری و کسب درآمد ندارد.

گردشگر ورزشی بازدید کننده موقتی است که حداقل 24 ساعت در محل رویداد اقامت می کند و هدف اصلی او شرکت در رویداد های ورزشی و در عین حال حضور در تورهای گردشگری ورزشی و بعضا ماجراجویانه می باشد.

گردشگری ورزشی یکی از حیطه های رو به رشد صنعت گردشگری است که به واسطه برگزاری مسابقات و رویدادهای بزرگ ورزشی تعداد کثیری از گردشگران داخلی و خارجی را جلب می کند.

نظریه های جدید در زمینه گردشگری نشان می دهد که جذابیت های گردشگری بر پایه ورزشدر مقایسه با دیگرجذابیت های فرهنگی مزیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بیشتری دارد.

با توجه به اینکه کشور ایران با توجه به بررسی های صورت گرفت، یکی از 10 کشور اول جهان از نظر جذابیت های گردشگری است، بنابراین ضروری است که از قابلیت ها ی خود در این حوزه استفاده کند.

از طرفی یکی از عوامل مهم در سود دهی و کسب بهره های اقتصادی از رویداد های ورزشی، گردشگری حاصل از آن بوده و مدیران ورزشی می بایست با برنامه ریزی هدفمند در این حوزه نسبت به بازاریابی و درآمدزایی از طریق گردشگری ورزشی اقدام نمایند.

شکل گیری گردشگری ورزشی در جهان به برگزاری بازی های المپیک باستان بر می گردد، درست زمانی که مردم از نقاط مختلف برای تماشای رقابت قهرمانانشان در کوه المپیا دور هم جمع می شدند.

عمده فعالیت های صنعت گردشگری در ایران در حوزه گردشگری ورزشی را می توان به گردشگری ورزشی رویداد خلاصه کرد. این نوع گردشگری که عمدتا داخلی بوده و شامل تماشاچیانی است که از شهری به شهر دیگر برای تماشای یک رویداد ورزشی مسافرت می‌کنند. به دلیل این که بسیاری از مسافرت‌هایی که این‌گونه صورت می‌پذیرد، کمتر از 24 ساعت است و گردشگران (تماشاچیان) شب را در شهر میزبان اقامت نمی‌کنند، تعداد کمی از فعالیت‌های گردشگری ورزشی کشور در این دسته قرار می‌گیرند.

بنابراین الگوهایی از مسافرت که اقامت شبانه در مقصد در آن وجود ندارد، مزایای اقتصادی بسیار اندکی برای شهر یا کشور میزبان به ارمغان می‌آورد.

در بخش گردشگری ورزشی خارجی یعنی گردشگران ورزشی که به خارج از کشور مسافرت می‌کنند و گردشگران ورزشی که از خارج از کشور به داخل کشور مسافرت می‌کنند، وضع به همین منوال است. به عبارت بهتر در هر دو مقوله گردشگری ورزشی خارجی و داخلی، بیشتر فعالیت‌ها به صورت گردشگری ورزشی فعال است.

علت ورود نیافتن گردشگران (تماشاگران) ورزشی خارجی به کشور را نیز می‌توان در چند مقوله یافت. یکی این‌که کشور ایران تاکنون نتوانسته میزبان مسابقات ورزشی مهم و پرطرفدار در سطح جهان یا قاره باشد.

نوع دیگری از گردشگری ورزشی نیز وجود دارد و آن گردشگری ورزشی نرم است.

این نوع گردشگری ورزشی شامل انواعی از مسافرت می‌شود که فرد برای ورزش کردن (مانند کوهنوردی، شنا و دیگر ورزش‌های آبی و دوچرخه‌سواری) به مکان دیگری مسافرت می‌کند. این نوع گردشگری با وجود ظرفیت بسیار زیادی که دارد، توسعه چندان قابل توجهی نیافته است. دلیل آن نیز ضعف خدمات ارائه شده، کمبود سرمایه‌گذاری و ضعف بازاریابی در مقاصد تفریحی و ورزشی بالقوه و بالفعل است.

فعاليت های مرتبط به امر گردشگری ورزشی را می توان به اقسام زیر عنوان کرد:

کسانی که در قالب تيمهای ورزشی سفر می کنند، مانند ورزشکاران ، مربيان، داوران و …

طرفداران ورزش و تماشاگران رويداد های ورزشی که ترجيح می دهند تعطيلات – اوقات فراغت و تفريحی خود را در محيط های ورزشی (داخل يا خارج از کشور) بگذرانند.

افراديکه به عنوان محقق و پژوهشگر، در زمينه های مختلف ورزشی سفر می کنند .

کسانيکه به عنوان بازرگان، در بخشهای ورزش سفر می کنند .

افرادی که در تورهای گردشگری ورزشی و ماجراجویانه شرکت می کنند.

اهمیت توریسم ورزشی:

در یک شبیه سازی فرض كنیم قرار است یك تورنمنت بین المللی ورزشی در ایران برگزار شود.

اگر قرار باشد در این تورنمنت ۱۶ تیم شركت داشته باشند و برای هر تیم تنها ۱۰ هزار نفر تماشاچی راهی ایران شوند بیش از ۱۵۰ هزار نفر وارد ایران می شوند تا بازی های این تورنمنت فرضی را از نزدیك تماشا كنند.

آنها با ورودشان به ایران اگر روزی تنها ۱۰۰ دلار هزینه كنند و مدت این تورنمنت فرضی ۳۰ روز باشد، چیزی بیش از ۴۵۰ میلیون دلار درآمد نصیب كشورمان خواهد شد و این البته تنها بخش كوچكی از درآمدهای اقتصادی ناشی از یك تورنمنت بین المللی ساده و كوچك خواهد بود و تأثیرات دیگر این ماجرا خودش هفت من مثنوی می طلبد.

توریسم ورزشی در برخی از كشورهای جهان چنان دارای اهمیت است كه در برخی از آنها فعالیت های مربوط به توریسم و ورزش در قالب یك وزارتخانه ویژه به نامSport Tourism  امور مربوطه را برنامه ریزی و اجرا می كند.

توریسم ورزشی چیست و توریست ورزشی كیست؟

مشاركت در حركت های مختلف ورزشی فعال و یا غیرفعال و طریق سازماندهی عوامل اقتصادی تجارتی از كشور مبدأ به كشور مقصد و سفرهای پیش آمده در این میان را توریسم ورزشی می نامند.

توریست ورزشی شخصی است كه توسط یك تور ورزشی از رشته ورزشی مورد دلخواه به عنوان تماشاچی همانند بازی های آسیایی، جهانی، بازی های المپیك و یا بازی های ویژه بانوان بازدید نماینده و یا تمایل دارند در رویدادهای ورزشی مشاركت نمایند.

توریست های ورزشی می توانند براساس اهداف ورزشی به ۳ طبقه تقسیم شوند:

الف) مشاركت كنندگان در رویداها (ورزشكاران)

ب) تماشاچیان ورزشی

ج) عاشقان ورزشی

- مشاركت كنندگان ورزشی به آن دسته از اشخاص گفته می شود كه هدف از سفر آنها مشاركت در رویدادهای ورزشی سازماندهی شده باشد (رقابتی یا غیررقابتی)

- تماشاچیان آن دسته از افرادی هستند كه هدف از سفر برای آنها حضور در رویدادهای ورزشی است.

- عاشقانه ورزشی آن دسته از اشخاص هستند كه هدف از سفر برای آنها حضور در رویدادهای ورزشی است كه خود تداركات آن را مهیا ساخته اند.

جایگاه ایران در گردشگری ورزشی:

ایران از نظر آب و هوایی نسبت به تمامی کشورهای منطقه و بعضی دیگر از نقاط جهان مزیت کلی دارد. زمانی که در کشورهای عربی، گرمای طاقت فرسایی حاکم است و یا در اروپا برف سنگینی باریده، مناطقی در ایران وجود دارد که از لحاظ آب و هوایی بسیار مساعد و دلپذیر و آماده پذیرایی از تیم های ورزشی جهت برپایی اردوهای ورزشی است.

با توجه به منابع موجود در كشور می توان راه را برای توسعه این صنعت گشود و همچنین با توجه به رشد جمعیت برای غنی سازی اوقات فراغت بانوان و خانواده ها، برنامه ریزی های بسیار انجام داد زیرا ایران با گستردگی خاك خود امتیازات طبیعی و ورزشی بی شماری دارد و قادر است برای جذب گردشگران ورزشی مطرح باشد.

در این میان آنچه كه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، جاذبه های گردشگری بی شمار كشور ایران است كه به گواهی همه كارشناسان گردشگری داخلی و خارجی كشور ما را در ردیف ۱۰ كشور پرجاذبه دنیا قرار داده است و برگزاری تورنمنت های رده بالای جهانی می تواند كاركرد بسیار مؤثری در شناخته شدن هر چه بیشتر این جاذبه ها داشته باشد.

از جمله فعالیت های مهم گردشگری ورزشی در کشور ایران را می توان جاذبه های مربوط به کوهنوردی، دره نوردی، غارنوردی و طبیعت گردی -  جاذبه های مربوط به ورزش های ساحلی، آبی و تابستانی نظیر غواصی، موج سواری، کایت بردینگ، قایق های بادی، قایقرانی در روزدخانه های خروشان، اسکی روی آب و ... – جاذبه های مربوط به بیابانگردی و کویرنوردی – جاذبه های مربوط به شکار و صید – طبیعت درمانی – ورزش های زمستانی نظر اسکی، اسنو برد، اسنوموبیل و ... نام برد که می تواند نقش اثر بخشی بر توسعه صنعت گردشگری در ایران داشته باشد.

 موانع توسعه توریسم ورزشی در ایران:

توسعه توریسم ورزشی علاوه برموانع موجود دیگر بخش های توسعه گردشگری موانع مخصوص به خود نیز دارد، از مهمترین مشکلات این حوزه نداشتن برنامه استراتژیک برای توریسم ورزشی کشور با توجه به قابلیت های کشور است.

یکی دیگر از مشکلات توسعه توریسم ورزشی ،عدم توانایی در برگزاری تورنمنت های بزرگ ورزشی نظیر المپیک ،جام جهانی و بازی های آسیایی است.

تاکید بر ورزش های بومی می تواند یکی از مزیت های ایران برای توسعه توریسم ورزشی خود محسوب شود چنانچه امروزه تلاش مسوولان و برنامه ریزان ورزشی دنیا نیز بر تخصصی تر کردن رشته ها و بومی سازی آن ها است . ایران نیز به دلیل داشتن ورزش های مختلف بومی و سابقه متمادی در این ورزش هامی تواند با معرفی این ورزش ها برای ورود به المپیک زمینه توسعه توریسم ورزشی خود را فراهم آورد. همان طور که بسیاری از مسابقاتی که در المپیک به عنوان رشته ورزشی مطرح می شود، بازی های بومی و محلی کشورهای مختلف است.

در این راستا برخی از کشورها نیز با توجه به پتانسیل های ورزشی موجود در کشورشان اقدام به ایجاد مراکز ورزشی خاص برای گسترش رشته های بومی کرده اند و از این طریق درآمد سرشاری را نصیب کشور خود می کنند .

راهکارهایی برای جذب توریست ورزشی:

ایران در کنار جاذبه های گردشگری و تاریخی ،پتانسیل های لازم برای راه اندازی مکان های مختلف و ایجاد سایت های مجهز ورزشی رادر سطح مناسبی دارا است که باید با ایجاد و فراهم آوردن زیرساخت ها در نواحی مختلف کشور، مجتمع های گردشگری ورزشی و اردوهای مناسب ساخته شود.

یکی دیگر از راهکارهای پیشرفت ایران در این حوزه تبلیغات و معرفی ایران به ورزشکاران کشورهای خارجی از طریق ورزشکاران ایرانی است که برای حضور در مسابقات بین المللی به کشورهای دیگر سفرمی کنند .

نقش آژانس های مسافرتی و راهنمایان گردشگری ورزشی در ایران:

در این میان از نقش آژانس های مسافرتی نیز نباید غافل شد چرا که آژانس های مسافرتی می توانند با برگزاری تورهای گردشگری ورزشی ،گردشگران بسیاری را به کشور جذب و به رونق این حوزه کمک کنند،در حال حاضر از دو هزار آژانس فعال در کشور تنها حدود ۲۲ آژانس مسافرتی در این حوزه فعالیت می کنند.

همچنین در حال حاضر در حوزه تربیت راهنمایان ویژه گردشگری ورزشی ضعیف عمل کرده ایم و ضروری است با همکاری فدراسیون های ورزشی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بتوان در حوزه تربیت راهنمایان تورهای گردشگری ورزشی نیز گام مؤثری برداشت.

سید صفا الدین هاشمیان
کارشناس گردشگری