بيماري ناشي از ارتفاع

بيماري ناشي از ارتفاع شامل طيف وسيعي از علائم است كه در اثر صعود سريع فردي كه به ارتفاع عادت ندارد نمايان مي شود و در بين عموم به كوه گرفتگي يا ارتفاع زدگي معروف است. طبق يك آمار بدست آمده مشخص شده ات كه 15% افرادي كه كوهنوردي را شروع مي كنند زمانيكه به ارتفاع بالاي 2500 متري از سطح دريا صعود مي كنند دچار اين بيماري مي شوند وليكن امكان دارد علائم زيادي از اين بيماري نمايان نشده و چند علامت كوچك پديدار شود.

نكته : افراديكه يك بار به طور نمايان دچار اين عارضه شده اند براي ابتلاي بعدي مستعدترند.

مكانيزم اين بيماري كاملا شناخته شده نيست ولي به نظر مي رسد كه فعاليت بدني و همچنين كاهش مقدار و فشار اكسيژن در ارتفاعات تغييراتي در بدن ايجادكنند كه در نهايت علائم بيماري ارتفاع ظاهر مي گردد.

بروز علائم ارتفاع زدگي به عوامل زير بستگي دارد :

1-    سرعت صعود فرد ( يعني مقدار زياد شدن ارتفاع در يكروز )

2-    عادت داشتن بدن فرد به ارتفاعي كه مي خواهد صعود كند ( پيش برنامه هاي قبلي )

3-    مدت زمان اقامت در ارتفاع

4-    ميزان و شدت فعاليت بدني در ارتفاعي كه قرار دارد

5-    نحوه صحيح تغذيه قبل از رسيدن و همچنين زمان استراحت در ارتفاع

6-     مصرف مايعات كافي در حين صعود و زمان استراحت

7-    شرايط فيزيكي بدن و سن فرد صعود كننده

انواع بيماري هاي ناشي از ارتفاع

الف ) ارتفاع زدگي حاد : بين 8 تا 24 ساعت پس از صعود به ارتفاع بالاتر از 1900 متر از سطح دريا بروز مي نمايد.

علائم

1-    بارزترين علامت كه در عرض چند ساعت پس ار صعود ظاهر مي شود سردرد است.

2-    بي خوابي و بي اشتهايي و در نهايت تهوع و استفراغ

3-    سستي و سرگيجه همراه با كاهش قدرت تصميم گيري

4-    اختلال در تنفس و افزايش ضربان قلب

5-    كاهش حجم ادرار و گاهي دل درد همراه اسهال

ب ) ادم ريوي ناشي از ارتفاع زياد

ادم ريوي به ندرت بروز مي كند ولي خطرناك است. در مدت 24 تا 72 ساعت پس از صعود سريع به ارتفاع بيش از 2700متر ظاهر مي شود كه در افراد جوان بويژه كودكان زير 6 سال و كسانيكه بدنشان نتواند با ارتفاع سازگار شود بيشتر شايع است. اين عارضه بدين علت است كه در ريه افرادي كه به ارتفاع مياني صعود مي كنند مقدار كمي مايع اضافي جمع مي شود ولي در اغلب آنها اين مايع اضافي پس از چند روز جذب نشده و از فضاي داخل ريه مي كاهد و كل فضاي ريه را مي پوشاند و در كار تنفس اختلال به وجود مي آورد..

علائم اوليه ادم ريوي

1-    تشديد در تنگي نفس حتي در زمان استراحت

2-    سرفه هاي تحريكي و خشك كه بتدريج ترشح دار شده و در نهايت بصورت خوني در مي آيد.

3-    كبودي رنگ پوست ( سيانوز )

4-    ضعف عمومي بدن و آتاكسي

5-    گفتن جملات و كلمات بي ربط و متناقض

نكته : در اين حالت بهتر است كه بيمار به حالت نيمه نشسته قرار گيرد چرا كه دراز كشيدن براي وي خطر مرگ را به همراه خواهد داشت.

ج ) ادم مغزي ناشي از ارتفاع زياد

اين عارضه به علت تورم پرده هاي مغزي است. اين بيماري در تمامي افرادي كه دچار ارتفاع زدگي مي شوند در درجات مختلف نمايان مي شود. معمولا در ارتفاع بالاي 3000 متر در يك درصد افراد ديده مي شود.

علائم ادم مغزي

1-    سردرد كه همراه با علائم عصبي باشد و با داروهاي مسكن بهبود نيابد.

2-    كونفيوژن (حالتي ذهني است كه تماس بيماربا واقعيت بيرون قطع شده ودچار هذيان گويي مي­شود )

3-    خواب آلودگي ، آتاكسي ، دوبيني و ....

4-    توهمات در ديدن ، لمس كردن ، شنيدن ، احساس بو و مزه بدون وجود محرك واقعي حسي

5-    عدم توانايي و كنترل در برخاستن و ايستادن

6-     اغماء تدريجي و بي اختياري ادرار

كه در نهايت ، ادم مغزي منجر به مرگ خواهد شد.

د ) خونريزي شبكيه چشم در اثر ارتفاع زياد

اين عارضه در ارتفاعات بيش از 4000 تا 8000 متر الاتر از سطح دريا بوجود مي آيد. بدين دليل كه در حين صعود جريان خون شبكيه چشم همانند مغز افزايش پيدا مي كند. در ارتفاع 6500 متري يك سوم تا نيمي از افراد و در ارتفاع 7600 متري از سطح دريا تقريبا تمامي افراد دچار خونريزي شبكيه چشم مي شوند كه اين خونريزي ها بدون علامت بوده و فقط ايجاد تاري ديد مي نمايد. امكان دارد كه در اثر فشار به قفسه سينه در هنگام صعود سرفه ايجاد شده كه در زمان پايين آمدن و كاهش ارتفاع جريان خون و اندازه رگها به سرعت به حالت معمولي برگشته و خونريزي به تدريج بدون برجا گذاشتن عارضهاي خود به خود جذب شده و سرفه ها نيز بهبود مي يابد.

و ) تورم دست و پا در اثر ارتفاع زياد ( ادم محيطي )

ممكن است بر اثر صعود سريع به ارتفاع در دست، پا و صورت تورم عارض شود وليكن به ندرت به تمام بدن سرايت مي كند.

نكته : تورم در اثر ارتفاع در زنان بيشتر از مردان شايع است و معمولا همراه ارتفاع زدگي حاد يا ادم ريوي نمايان مي شود كه اين عارضه نيز با كم كردن ارتفاع و كمي استراحت و تغذيه مناسب از بين خواهد رفت.

درمان بيماري هاي ناشي از ارتفاع

-         مهمترين اقدام انتقال بيمار به ارتفاع پايين تر است به طوري كه كاهش ارتفاع در حدود 300 متر به طور چشمگيري باعث بهبود وضعيت بيمار مي شود.

-         همانطور كه ذكر شد يكي از اختلالات اصلي در بدن بيماران كاهش مقدار اكسيژن در خون است بنابراين تجويز اكسيژن 100% به ميزان 2 تا 3 ليتر در دقيقه توصيه مي شود.

-         در موارد خفيف تر مي توان با كمي استراحت در همان ارتفاع و استفاده از اكسيژن و مصرف مايعات و غذاهاي سبك و كم كردن فعاليت بدني علائم ارتفاع زدگي را بر طرف كرد.

نكته : بهترين راه پيشگيري از ارتفاع زدگي ، كاهش سرعت صعود به ارتفاعات است به طوريكه با افزايش ارتفاع ، به مدت معين و كافي در آن منطقه اقامت كرده و سپس صعود را ادامه داد و قبل از صعود نيز مي توان از داروهايي مانند استازولاميد و آسپيرين تحت نظر پزشك استفاده كرد.

عوارض ارتفاع زدگي

در شرايط كم اكسيژني ارتفاعات فعاليت سيستم دفاعي بدن كاهش مي يابد به همين دليل افراد دچار عفونت هاي مختلف مي شوند مخصوصا بيماران مبتلا به صدمات ريوي مزمن كه در ارتفاع بيماري آنها تشديد مي گردد. بنابراين توصيه مي شود كه اين افراد از صعود به ارتفاعات بالا خودداري نمايد.